AANDACHTIG LEVEN

Wie van ons wil er niet goed gevonden worden? Ik ben nog niemand tegengekomen die niet streeft naar het juiste; of dat nu gaat om het behalen van targets of collecteren aan de deur. Hoewel “goed” verschillende betekenissen per persoon kan hebben, heeft het een gemeenschappelijke deler. Volgens Paul van Tongeren, Denker des Vaderlands, is ‘’goed’’ hetgeen waarnaar we streven. ‘Het mooie waar je graag naar kijkt, het aangename waar je naar verlangt, het inzicht dat je zoekt, dat zijn allemaal gestalten waarin je het goede herkent. Je kunt alleen maar streven naar wat je op die manier als iets goeds ziet.’

Marc van Dijk, die het genoegen had om met de filosoof mee te gaan naar Kreta, schreef het boek Het wonder van betekenis met de ondertitel Op zoek naar geluk en wijsheid met Paul van Tongeren. In het boek lezen we uiteenlopende gesprekken die de journalist voert met van Tongeren tijdens een cursus over Aristoteles. Hoewel ik filosofie soms pittig vind om te lezen, maakt de opzet van dit boek de inhoud toegankelijk.

OPTIMALE VERBONDENHEID

Ook in dit boek kunnen we niet om het begrip ‘geluk’ heen. Paul van Tongeren zou geluk beschrijven als ‘genieten van een optimaal ontwikkelde, verfijnde sensibiliteit; een rijk en subtiel gevoelsleven. Een wijze van handelen en leven waarin je de verbondenheid met andere mensen optimaal realiseert. Die verbondenheid bestaat op drie niveaus: met je meest beminden als liefde, met degenen met wie je samenwerkt en samenleeft in een samenleving als erkenning, en met alle mensen in de wereld als solidariteit. En dat alles geleid door waarden waarvan je beseft dat je die niet kiest, maar dat die zich aan jou opdringen, waarin je gelooft, en waaraan je je toewijdt.’ Oftewel: een leven in harmonie vanuit de overtuigingen die dichtbij je staan.

HET GELAAT VAN DE ANDER

Levinas zegt: ‘Het gelaat van een ander spreekt tot mij.’ Wat me vooral fascineerde in het boek, was de ethiek die de filosoof handen en voeten heeft gegeven in zijn persoonlijke leven. Zo komt de vluchtelingencrisis aan de orde, een thema dat een appél doet op ons allemaal. Waar we eerst nog schrokken van de heftige beelden van bootvluchtelingen, lijken we er meer en meer aan te wennen volgens Van Tongeren. Hoe kon hij het verantwoorden dat vluchtelingen uitzichtloos moesten afzien in overvolle kampen of in noodopvanglocaties, terwijl hij en zijn vrouw in hun Nijmeegse woning meerdere kamers leeg hadden staan? Deze vraag hoeft Van Tongeren zich niet meer te stellen nadat hij en zijn vrouw een vluchteling in huis besloten te verwelkomen. Vierenhalve maand woonde Samir uit Syrië bij het echtpaar. Dit ging niet zonder slag of stoot. Hierover zegt de filosoof: ‘Ik ben verslaafd aan de krant ’s ochtends. Ik ontbijt rustig, ik drink veel thee en lees de krant grondig. Franca doet ongeveer hetzelfde. En dan praten we weinig. Samir at aanvankelijk drie keer per dag met ons mee, dus ook bij het ontbijt. En hij las niet de krant. Hij wilde ook niet zomaar weglopen van de ontbijttafel en bleef dus zitten wachten. Ik weet niet of je dat weleens geprobeerd hebt, maar dat is niet de aangenaamste manier van de krant lezen.’ Waar de gewoontes in huis vanzelfsprekend lijken, komen deze ineens duidelijk naar voren wanneer er een gast in huis is.

AANDACHTIG LEVEN

Eén van mijn favoriete snelwegen is de A12. Eindeloos lang en breed, waardoor rijden relaxen is. Tijdens het rijden merk ik nog weleens keuzestress; ga luisteren naar interessant geklets op BNR of Radio 1, kies ik een podcast of zet ik een muziekje op? En zo ja, welk genre? ‘De keuze is reuze’ werkt niet voor mij. Van Tongeren benadrukt het belang van aandachtig leven. ‘Even niks doen is volgens mij enorm belangrijk om een beetje na te denken; om bijvoorbeeld een gedachte te krijgen, in de letterlijke zin: een gedachte te ontvangen die bij je opkomt. Je krijgt geen gedachten als je jezelf voortdurend volstopt met dingen van buiten (…). Door weerstand te bieden aan die opgedrongen rusteloze neiging die we nu makkelijk ontwikkelen, kun je eraan bijdragen dat je een ontvankelijker mens wordt.’ Met deze woorden blijkt keuzestress minder ingewikkeld dan het lijkt.

TEKST HANNA KATER // BEELD MARAGRAPHY