OVER DE GOLVEN VAN ANGST

‘Ik ben gek op zwemmen, dus begrijp de aantrekkingskracht die de Aare op zijn bewoners heeft. Zoals de noten van een muziekstuk je mee kunnen voeren, brengt de rivier je in vervoering. In één keer vergeet je het getob.’ Een aangenaam muziekstuk, zo lijkt een zwempartij voor Jessica de Korte te zijn, zoals ze in Trouw schrijft. De vrijheid lacht je toe, de stroom neemt je mee waar hij gaan wil. Als ik zelf in een rivier aan het dobberen ben, hoor ik eerder de sterke onderstroom, als een orkest dat me meevoert naar waar ik niet gaan wil. 

Wanneer het over zwemmen gaat, wil ik voor het gemak een tweedeling maken. De flapperaars en de twijfelaars. Zij die niet kunnen wachten op een bommetje en zij die liever pootje baden. Als een fanatiek zwemmer een rivier ziet, kan hij niet wachten om een frisse duik te nemen. Ik hoor bij de twijfelaars, water is het mooist vanaf een bootje of vanaf de kant.  

Of het nu water is, een dikke spin of rijden op de snelweg; ieder mens kent wel ergens angst voor. Volgens Søren Kierkegaard is ‘het begrip angst een eenvoudige psychologische overweging, die verwijst naar het dogmatische probleem van de erfzonde.’ Volgens de filosoof is angst een bepaling van een dromende geest, een begrip dat thuishoort in de psychologie. We zoeken de koelte weer even op, terug naar het beeld van water. Heb je weleens in een diep ravijn gekeken? Het leek even of je ging tollen, zo diep was het kletterende water dat zijn kracht uitstortte. Waar ligt het aan dat je duizelig wordt wanneer je een ravijn inkijkt? Niet aan je ogen, ook niet aan het ravijn zelf. Zoals de duizeligheid je overmant wanneer je in de diepte kijkt, zo is de angst ‘het duizelen van de vrijheid, dat ontstaat wanneer de geest de synthese wil stellen en de vrijheid nu neerziet in haar eigen mogelijkheid en dan naar de eindigheid grijpt als houvast.’ Kortgezegd: angst maakt je duizelig, kijkend in de diepte van onmogelijkheden. 

De ravijn brengt me naar het verhaal van Petrus, de man die over water liep. Jezus riep hem: ‘Kom!’ (Mattheus 14:29) Hij hield het niet vol toen hij werd overrompeld door zijn ongeloof. Hij zag op de wind en begon te zinken. Hij riep Jezus om redding. Jezus stak zijn hand naar Hem uit en vroeg hem: ‘Kleingelovige, waarom hebt u getwijfeld?’ Inmiddels leven we duizenden jaren verder. Nog steeds stelt God ons dezelfde vraag. Waarom twijfelen we als we kijken in een ravijn? Of nee, waarom besluiten we naar het ravijn van onze eigen mogelijkheden te kijken? Soms woeden de golven van ongeloof, angst en twijfel in mijn leven. Dan zie ik op mijn fouten, onmogelijkheden of hoogmoed. Kierkegaard gelooft dat je door de angst heen vertrouwen kunt leren. God roept om te komen, helemaal zoals ik ben. Ziende op Hem. Daar kan geen golf tegenop.

Meer informatie over Het begrip angst van de Deense filosoof Søren Kierkegaard kan je hier vinden.

In de maand augustus zal er op woensdag geen artikel verschijnen, tijd om te genieten van de zon! In september zal er weer nieuw leesvoer verschijnen. Heb je intussen nog ideeën of aanbevelingen? Stuur me gerust een mailtje: contactfleurrijk@gmail.com. Tot ziens!

TEKST HANNA KATER // BEELD LONIEKE WAAYENBERG