VERZETTEN, VERMIJDEN OF VERANDEREN?

Toen Trouw-columniste Emine Uğur met haar zoon in het ziekenhuis was, zei de verpleegkundige: ,Ik weet dat een dikker kind in uw cultuur iets wenselijks is”, nadat Emine haar advies voor een gesprek bij een diëtist voor haar zoon had afgewezen. Hierover schrijft ze: ‘Zo’n verpleegkundige zal niet zeggen: “Uw zoon is bovengemiddeld empathisch, dat komt vast door uw cultuur”.’

Volgens Marian Spier houdt micoagressie subtiele gedragingen of opmerkingen in, gericht tegen iemand uit een minderheidsgroep, die zowel verbaal als non-verbaal kunnen zijn, bewust of onbewust, en die een denigrerend, schadelijk effect hebben. In haar boek Impact stelt ze dit begrip, dat zijn oorsprong in de jaren zeventig vindt, aan de kaak.

Een vergissing of microagressie?

Volgens Marian Spier zit de pijn bij microagressie niet eens zozeer in de opmerkingen zelf, maar veel meer in de diepere laag die eronder schuilgaat. ,,Het gegeven dat de maker van de opmerking, of dat nou bewust of onbewust is, met zijn woorden of houding laat zien dat je helemaal niet gelijkwaardig bent.”

Volgens De Groene Amsterdammer is niet alles wat bestempeld wordt als micoagressie dit ook werkelijk. De vraag die hierbij gesteld kan worden, is: Gaat het om microagressie of een eerlijke vergissing of uiting van zorg? Naema Tahir schrijft: ,,Wat je niet kunt bewijzen, kun je niet afkeuren.” Wordt iets bedoeld als een belediging of ligt het aan de interpretatie ervan? Volgens de auteur is micoagressie moeilijk aanwijsbaar, omdat het vaak zo subtiel is. Wanneer je telkens je mond houdt en veronderstelt ‘dat het wel niet zo kwaad bedoel zal zijn’ kunnen frustratie en twijfel aan jezelf gevolgen zijn volgens Marian Spier. ,,Vele kleine steekjes kunnen met elkaar een diepe wond veroorzaken: ‘Reageer niet zo overgevoelig, ik bedoelde er niks mee.’ ‘Je mag wel wat meer een olifantenhuid krijgen.’ Dit soort reacties kunnen je het gevoel geven dat het aan jou ligt, dat jij te gevoelig bent.” Claudia Rankine schrijft hierover in haar dichtbundel Citizen:

‘Do feelings lose their feeling if they speak to a lack of feeling? Can feelings be a hazard, a warning sign, a disturbance, distaste, the disgrace? Don’t feel like you are mistaken. It’s not that (Is it not that?) you are oversensitive or misunderstanding.’

Vermijden of verzetten?

Onderzoeker Jurriaan Omlo (40) schreef in zijn boek Verzetten, vermijden of veranderen? over de manier waarop Nederlanders omgaan met racisme en discriminatie. Zijn missie met het boek is mensen handreikingen bieden om weerbaar te zijn tegen discriminatie. Volgens de onderzoeker kan een vermijdende reactie ontstaan uit onmacht of uit zelfvertrouwen. In Parool zegt hij: ,,Vermijden heeft in eerste instantie vaak een negatieve connotatie, alsof het zwak is, maar het kan soms veel opleveren om niet te reageren. Toch hebben mensen daar achteraf vaak spijt van. Ze hadden dan bijvoorbeeld toch iets willen zeggen, onder meer omdat je anders discriminatie in stand houdt.”

Volgens Marian Spier zullen we niet snel toegeven dat onze acties microagressie kunnen zijn. ,,We zien onszelf graag als goede mensen die anderen eerlijk behandelen. Het besef dat we iets ongevoeligs hebben gezegd of gedaan kan een bedreiging vormen voor ons zelfgevoel.” Juist daarom is een tegengeluid van belang volgens de auteur. ,,Door anderen erop te wijzen, het dus constant te benoemen, draag je eraan bij het onzichtbare zichtbaar te maken.”