GEEN WIS- MAAR MENSKUNDE

Toen Ian op bezoek was bij monnik Dave, zei deze tegen hem: ,,Zolang we in het duister tasten over hoe wij de wereld zien en de verwondingen en overtuigingen die ons hebben gevormd, zijn we gevangenen van onze geschiedenis. We blijven op de automatische piloot door het leven gaan en doen dingen die onszelf en anderen om ons heen pijn doen en in verwarring brengen. Uiteindelijk zijn we zo gewend om dezelfde fouten steeds maar weer te maken, dat ze ons in slaap wiegen. We moeten ontwaken.” Dit was het begin van de reis naar het enneagram voor Ian Morgan Cron. In het boek De weg terug naar jezelf schrijft hij hier samen met Suzanne Stabile over.

Op de middelbare school was ik allergisch voor alles wat eindigde op gram. Eindeloze diagrammen betekenden eindeloze hopeloosheid inclusief een reeks bijlessen. Bij dit figuur is dat gelukkig anders. Niks geen wiskunde, maar menskunde. Enneagram staat voor negen (ennea) en tekening of figuur (gram). Het is een negenpuntige geometrische figuur die negen verschillende maar onderling verbonden persoonlijkheidstypes illustreert. Waar Max Lucado oppert dat hokjes voor cavia’s zijn, bewijst het enneagram de pracht van hokjesdenken.

TYPE EEN: DE PERFECTIONIST

,,Als je vermoedt dat iemand een Een is, maar je weet het niet zeker, kijk dan hoe deze persoon reageert wanneer hij een vaatwasser openmaakt die iemand anders heeft ingeruimd. Als hij met zijn tong klakt en daarbij zoiets mompelt als: ‘Nee maar, waarom kunnen mensen dat nou nooit eens goed doen?’ dan is de kans groter dan vijftig procent dat hij een Een is.” Enen of perfectionisten zijn moreel, toegewijd en betrouwbaar. Hierdoor kunnen ze anderen inspireren als voorbeeld, of kunnen ze de ander irriteren wanneer ze verontwaardigd zijn wanneer er niet wordt voldaan aan hun verwachting. Hun drijfveer is het verlangen om op de juiste manier te leven.

TYPE TWEE: DE HELPER

Zorgzaam, vriendelijk, steunend en vrolijk; helpers zijn betrokken mensen. Wanneer ze op bezoek komen, vertrekken ze niet voor ze je even geholpen hebben met de afwas. Een valkuil van de helper is dat hij altijd denkt dat je nodig moet zijn om geliefd te kunnen zijn. ,,Tweeën moeten leren individualiseren, om zichzelf te worden. (…) Op een dag ontwaken ze en beseffen ze: Ik kan niet doorgaan met zo veel geven. Ik moet beter voor mezelf zorgen.” Bekende helpers waren onder andere Moeder Teresa en prinses Diana.

TYPE DRIE: DE PRESTEERDER

Voor de presteerder geldt: imago is alles. Volgens het boek zijn Drieën onbewust sociale kameleons. ,,Ik draag duizend maskers, maar welk is mijn authentieke zelf? Als deze flits van inzicht in hen opkomt, brengt dat de grootste angst van Drieën naar boven: En wat als er niemand achter dat imago schuilt? Wat als ik alleen maar een leeg omhulsel ben?” Presteerders zijn optimistisch, veerkrachtig en hebben stoutmoedige dromen die anderen kunnen inspireren. Verkopen is op hun lijf geschreven. Op het enneagram is dit het nummer dat het minst in contact is met zijn gevoelens. Hun leven is met name gericht op het verkrijgen van dingen.

TYPE VIER: DE ROMANTICUS

Het lezen van het hoofdstuk over de romanticus was voor mij een feest van herkenning. Vieren zijn gevoelig, warm en scherpzinnig. ,,Doordat ze zich fixeren op wat er ontbreekt, zijn Vieren helaas blind voor wat er wél in hun leven is, namelijk de vele geweldige kwaliteiten die ze al hebben.” Ook melancholie is de romanticus niet vreemd. Victor Hugo schreef ooit: ,,Melancholie is het geluk verdrietig te zijn.” Dit resulteert dat dit nummer op het enneagram zich aangetrokken voelt tot trieste verhalen of muziek. Van alle types is dit nummer de meest complexe: je krijgt immers nooit te zien wat je krijgt. ,,Vieren hebben geen gevoelens, ze zijn hun gevoelens.”

TYPE VIJF: DE ONDERZOEKER

Dan het type waaraan we veel wijsheid in de wereld te danken hebben. Einstein, Bonhoeffer, Stephen Hawking; al deze mannen behoren tot deze categorie. Ze observeren, verzamelen kennis en hechten grote waarde aan privacy. ,,Omdat ze geloven in de spreuk ‘kennis is macht’ geven ze er de voorkeur aan om te veel kennis en die paar noodzakelijkheden voor zichzelf te houden. Erger nog, ze beknibbelen op liefde en genegenheid en zijn daar heel krenterig mee tegenover de mensen die hen het meest willen steunen en voor hen willen zorgen.” Gevoelens delen is een uitdaging voor de Onderzoeker. Wat betreft eenvoud en een klein ego kunnen we veel van Vijven leren.

TYPE ZES: DE LOYALIST

Zessen hebben grote behoefte aan consequentheid en veiligheid. Orde, plannen en regels zijn hen op het lijf geschreven. Keuzes maken ze op basis van hun waarden, deels omdat ze grote behoefte aan zekerheid hebben. Belangrijk voor de loyalist is te onthouden dat ze uiteindelijk veilig zijn. ,,Dat betekent niet dat ze op magische wijze beschermd zijn tegen rampen of tegenspoed, alleen dat dit verhaal vanuit een eeuwigdurend perspectief goed zal aflopen. Om deze boodschap diep tot zich te laten doordringen, moeten ze besluiten dat God de situatie onder controle heeft of juist niet, en dat zelfs al alles niet volgens plan verloopt, het uiteindelijk toch goed komt.”

TYPE ZEVEN: DE ENTHOUSIASTELING

De enthousiasteling maakt je aan het lachen. Hij begint de dag met een lach, maar dat maakt dat de Zeven onvermijdelijk een oogje dichtknijpt voor de onvermijdelijke beproevingen die de dag brengt. Hunkeren naar prikkeling, dat is niet onbekend voor dit nummer op het enneagram. Dat maakt dat dit nummer op het enneagram constant uitgedaagd moet worden en zich snel beklemt voelt wanneer hij ergens aan vastzit. De hunkering is soms nog groter dan de bevrediging ervan. ,,Helaas hebben Zevens zoveel moeite om in het nu te blijven, dat ze nooit helemaal van hun avonturen genieten omdat ze al bezig zijn met het bedenken en plannen van het volgende.”

TYPE ACHT: DE UITDAGER

In voor een potje voetbal? Of een pittige discussie? Dat gaat je vast lukken als de Uitdager tegenover je zit. Woede is de dominante emotie van dit nummer. Hij voelt sterk de neiging om tegen de macht in te gaan. ,,Achten veronderstellen dat de ander onbetrouwbaar is totdat het tegendeel bewezen is.” Vechten is hun tweede natuur. Om maar te spreken met Mohammed Ali: ,,Je verliest niets wanneer je vecht voor een zaak. Volgens mij zijn de verliezers juist degenen die geen zaak hebben om zich om te bekommeren.” Achten willen dat anderen hen uitdagen, hebben geen boodschap aan een verbloemde waarheid en houden het liefst de touwtjes in eigen handen. Hun motto luidt: ,,Niet klagen, niets uitleggen.”

TYPE NEGEN: DE VREDESTICHTER

Negens hebben de neiging zichzelf te vergeten, maken liever geen beslissingen en hebben de neiging snel afgeleid te zijn. ,, Omdat ze zich onbelangrijk voelen, alsof ze niet bijzonder genoeg zijn om iets te veranderen, zijn Negens opvallend onopvallend.” Omdat ze de mening van anderen soms in zo’n hoge mate respecteren, geven ze die van henzelf op. ,,Omdat ze ‘zijn’ belangrijker vinden dan ‘doen’, weten Negens hoe ze kunnen rusten in Gods liefde en zichzelf ruimhartiger kunnen delen dan de rest van ons.”

Wat mij intrigeert aan het enneagram, is dat het inzicht geeft in mezelf en daarbij ook begrip voor de mensen om me heen. Om te spreken met de woorden van John O’Donohue: ,,Dat je mag leren om jezelf te zien met dezelfde vreugde, trots en verwachting als waarmee God jou op elk moment ziet.”

Nieuwsgierig geworden naar De weg terug naar jezelf? Neem dan hier een kijkje.