SUPERBIA

‘Ons huis is af, dankbaar!’, ‘Mijn schilderijen worden veel gewaardeerd, dank!’, ‘Grote opkomst tijdens onze webinar, de lovende reacties blijven maar op onze site verschijnen.’ We loven de kunst van bescheidenheid, maar staken de zoektocht naar bevestiging ook niet snel. Hoe vinden we de balans tussen hoogmoed en nederigheid?

Superbia: dat is de titel van het schilderij dat Jacques Callot maakte in de 17^e eeuw. Op het schilderij zie ik een weelderige vrouw, kijkend in haar handspiegel. Om haar nek hangen royale juwelen en haar jurk is er één waar elke Assepoester van droomt. Naast haar loopt een pauw die blaakt van trots. Het zal je niet verbazen dat superbia staat voor hoogmoed en eigenliefde. Hoogmoed is niet iets van onze tijd of van vroeger. Het fenomeen reist door grenzen van de tijd heen.

ZELF-FELICITATIE

De term bluf-bescheidenheid, ook wel humble bragging, maakt zijn opmars. Je kan het ook wel omschrijven als valse bescheidenheid. Bijvoorbeeld de uitspraak: ‘Ik deed vandaag iets onbaatzuchtigs. Maar nog belangrijker: het was oprecht en ik weet dat het veel voor de ander betekende.’ Boodschap: één grote zelf-felicitatie. Psychology Today schrijft over een onderzoek van Harvard-universiteit over dit thema. Hieruit blijkt dat valse bescheidenheid een strategische vorm van ondankbaarheid is waarmee we de ander proberen te beïnvloeden om ons te zien als aantrekkelijk en competent, ondanks de kwaliteiten die we niet bezitten. Harris Wittels begon een pagina op Twitter met de titel ‘Humblebrag’. Op deze pagina plaatste hij de meest opvallende en lachwekkende tweets vol zelfpromotie. Ook schreef hij een boek over valse bescheidenheid. Toen Harris de vraag gesteld werd wat de grond achter valse bescheidenheid is, zei de comedian: ‘Mensen willen gezien worden. Ik realiseer me dat mensen de meeste dingen doen om een verhaal te hebben. Het gaat allemaal over bevestiging.’

OOTMOED

Onze hang naar bevestiging komt niet uit de lucht vallen, kijk maar eens naar de Piramide van Maslow. Op de vierde plek van onze universele behoeften staat erkenning. We willen gezien, geliefd en gekend worden. Of daar iets mis mee is? Zeker niet, dat is hoe wij mensen in elkaar zitten. Tegelijk zijn we ons ook bewust van de manier waarop de Bijbel spreekt over hoogmoed. Het begint al bij de zondeval, omdat de mens ‘wilde zijn als God’. In Romeinen 12 vers 16 staat: ‘Wees eensgezind onder elkaar. Streef niet naar de hoge dingen, maar houd u bij de nederige. Wees niet wijs in eigen oog’ (HSV). En wat dacht je van de uitspraak ‘Hoogmoed komt voor de val?’ Regelrecht afkomstig uit Spreuken. Augustinus werd gevraagd: ‘Wat moet een Christen als eerste leren?’ Hij antwoordde: ‘Ootmoed!’ ‘En wat is daarna het belangrijkste?’ ‘Ootmoed!’ ‘En daarna?’ ‘Ootmoed!’

Ik zal je bekennen dat ik me heel bewust ben van nederigheid en hoogmoed. Pas zei iemand tegen mij: ‘Waarom vertelde je dit niet eerder aan mij? Alleen wanneer ik er expliciet naar vraag?’ Waarop ik antwoordde: ‘Ik wil er niet mee te koop lopen en de schijn opwekken dat ik de dingen goed voor elkaar heb.’ Daarop zei ze: ‘Daarmee belemmer je anderen om te leren van wat je te brengen hebt. Houd het niet voor jezelf!’ Terwijl ik dit typ, vraag ik me af of ik niet aan het hummblebraggen ben. Toch deel ik het met je, omdat er voor mij een les bevat die me niet loslaat. Met welke intentie vertel je wat je vertelt? Dat is waar het over gaat als we het hebben over hoogmoed, nederigheid, bescheidenheid en alles ertussenin. De les die ik heb geleerd is: zet je gedachten niet klem en belemmer jezelf niet in wat je wilt delen. En als ik mij ergens blij of trots over voel, vier ik dat soms uitbundig. Niet met heel de wereld, wel met mijn stukje van de wereld. Bescheiden zijn op een gezonde manier is net als autorijden. Je blik rust op de weg zo nu en dan in de achteruitkijkspiegel. Soms rijd je net te hard en is het nodig om de rem in te trappen. Op andere momenten mag je wel naar z’n vijf in plaats van z’n drie. En onderweg? Vergeet dan vooral niet te genieten van de reis die je maakt en de mijlpalen die je passeert.

BEELD RIANNE VERKERK // TEKST HANNA KATER