DEUGEN DE MEESTE MENSEN?
Als ik een essay open van Rutger Bregman, staat er een opmerkelijke afbeelding bij. Met grote letters staat er ‘De mens deugt wel!’ over de woorden ‘Wij zijn alzo verdorven, dat wij ganselijk onbekwaam zijn tot enig goed en geneigd tot alle kwaad’ (Heidelbergse Catechismus, Zondag 8). De auteur van De meeste mensen deugen stelt dat geloof in de goedheid van de mens niet naïef is. Sterker nog: volgens Bregman is het tijd voor een nieuws mensbeeld. Een nieuw realisme. Zijn boodschap werd goed ontvangen; 40.000 mensen droegen zijn boek aan voor de NS Publieksprijs. Wat zegt de Bijbel eigenlijk over dit positieve mensbeeld dat hier geschetst wordt?
Ds. A.A.F. van de Weg stelt in het Reformatorisch Dagblad dat de boodschap van Bregman hoopvol lijkt, maar niet realistisch is. ‘Het ‘evangelie’ van Bregman, waarin we ons beste been voor moeten zetten, is onbarmhartig. Het doet een moreel appel op ons wat wij uiteindelijk niet waar kunnen maken. Wij hebben geen ‘nieuwe geschiedenis van de mens’ nodig, maar zijn gebaat bij het steeds weer vertellen van de geschiedenis van de mens die zich van God afkeerde en die voor God toch van zoveel waarde is dat Hij in Christus naar hem omziet (Ps. 8). Dit verhaal is niet optimistisch, niet pessimistisch, maar realistisch en daarom hoopvol. Door Gods genade maakt het tot werkelijk deugdzame mensen. (2 Pet. 1:5).’ Hieronder lees je reacties op citaten uit het boek.
‘In zijn jeugd had Darwin er nog over nagedacht om priester te worden, maar als bioloog verloor hij zijn geloof in God. Hij kon de wreedheid van de natuur niet rijmen met het Bijbelse scheppingsverhaal. Neem de sluipwesp, schreef Darwin, een insect dat haar eitjes legt in een levende rups. Haar kinderen eten de rups van binnenuit op, waarna een langzame, gruwelijke dood volgt.
Welke zieke geest zou zoiets bedenken?’
Ds. W. Harinck, Utrecht:
‘Wat ik eerlijk gezegd niet begrijp is hoe Darwin met het verwijt aan God om dergelijke wreedheden te bedenken, vervolgens zelf een theorie ontwikkeld die nog veel wreder is, namelijk de ‘survival of the fittest’. Het hogere leven ontwikkelt zich ten koste van het lagere. Over wreedheid gesproken!
De Bijbel spreekt van Gods goede schepping. God schiep geen sluipwesp waarvan de larven de rups van binnenuit opeet. God schiep ook geen verscheurende leeuwen. Geen oorlogvoerende mensen. Wat Darwin en velen vandaag vergeten is de zonde van de mens. Gods goede schepping is door de zonde fundamenteel geschonden. Lees Genesis 3. Paulus hoorde de hele schepping zuchten vanwege de dienstbaarheid der verderfenis (Rom 8:22). De historische zondeval van Adam heeft deze zeer goede schepping verwoest (Rom 5:12). De ontkenning van de zonde en de gevolgen van de zonde typeren het denken van de moderne volgelingen van Darwin. Het mensbeeld dat de Bijbel ons voorhoudt maakt ons mensen verantwoordelijk voor de gebrokenheid van dit aardse leven. Op allerlei manier roept dit verzet en ergernis op. De Bijbel brengt vooral het goede nieuws dat er voor allen die in Christus Jezus geloven troost is in dit moeilijke leven en straks eeuwig leven met God op een nieuwe aarde waarin gerechtigheid woont.
Een christen weet zich geroepen om vanuit dit rijke perspectief bewogen te zijn met het lijden van mensen en beesten. Een christen zucht mee met de schepping en verwacht de belofte van de toekomst.’
‘Voor het grootste deel van onze geschiedenis waren mannen en vrouwen dan ook zo goed als gelijk. Natuurlijk, het stereotiepe beeld van de oerman is dat van een harige gorilla met een knuppel en een kort lontje. Maar de oerman was waarschijnlijk geen macho. Hij was eerder een protofeminist.
Wetenschappers vermoeden dat seksegelijkheid een cruciaal voordeel bood ten opzichte van andere menssoorten zoals de neanderthalers. Uit veldonderzoek blijkt namelijk dat mannen, als ze het alleen voor het zeggen hebben, vooral met hun broers en neven optrekken. Maar als vrouwen meebeslissen, hebben mensen een veel diverser sociaal netwerk. En zoals we in hoofdstuk 3 zagen: wie meer vrienden heeft, is uiteindelijk ook slimmer.‘
Corina Stuyk, coach:
‘Ik citeer een stuk uit het artikel uit het ND dat ik onlangs las over vrouwenrechten. ‘De optelsom van al deze achteruitgang is duidelijk terug te zien in het Global Gender Gap Report 2021, dat pas uitkwam. De ongelijkheid tussen de seksen is met een generatie achteruitgegaan in het afgelopen jaar.
De status van vrouwen rechten is een indicatie voor een ander onrecht. Gaat het niet goed met vrouwen, dan neemt de armoede toe, gaat de economie achteruit, neemt de gezondheid van de kinderen af en verrassend genoeg ook de vrede. Want vrouwenrechten worden gelinkt aan een vreedzame samenleving.’
‘Vriendelijkheid is zo besmettelijk als de pest. Of eigenlijk is het nog besmettelijker, want het kan ook mensen infecteren die van een afstand toekijken.’
Geert de Korte, godsdienstdocent:
‘Waarom zou je Vriendelijkheid vergelijken met een infectieziekte die in de Middeleeuwen naar schatting één derde van de Europese bevolking uitroeide? En inmiddels weten we ook dat zelfs van een afstandje toekijken nog gevaarlijk kan zijn… Dan toch liever een korreltje zout wat smaak geeft aan het eten. Of nog beter: vriendelijke woorden die uitgroeien tot een boom van leven (Spreuken 15, vers 4). Wat een heerlijke gedachte: een beetje vriendelijkheid voor een eenzame oudere, voor jongere die in de knel zit, een collega waar het werk even niet loopt. Of kijk ik dan al te ver? Begin juist met vriendelijkheid richting de mensen waar je het makkelijkst onvriendelijk tegen doet: je gezinsleden, je buren. Wat je zelf zaait, zal je ook zelf maaien. Of nog sterker: je wordt wat je doet. We kennen het zelfs als uitdrukking: de Vriendelijkheid zelve.’
Paulus schrijft: ‘Maar door genade ben ik wat ik ben.’ (1 Korinthe 15 vers 10.) Genade kan volgens Rutger Bregman fungeren als een excuus om het jezelf makkelijk te maken, zo stelt hij in De Ongelooflijke Podcast. Hij vindt genade ‘mateloos irritant’. Het gaat volgens hem niet over geloof, maar over ‘een goed mens’ zijn. Volgens mij is genade een onderdeel van het antwoord op de vraag of de meeste mensen deugen. We deugen niet, het antwoord op onze onvolkomenheid is de helende genade die bij Jezus te vinden is. Niet omdat het een makkelijk excuus is, was dat maar zo. Genade is de moeilijkste weg, de weg van het kruis. Wij mensen wíllen deugen, we willen geen genade nodig hebben. In de praktijk blijkt echter elke dag weer dat we niet zonder kunnen.
TEKST CORRY CROMWIJK EN HANNA KATER // BEELD BERNICE DE WIND
