ROUW IS NIET TE RATIONALISEREN

Ze is in één van de mooiste concertzalen en discussieert met haar vriendinnen welke aria het mooiste is. ,,Later zal ik over deze avond vertellen: toen de koningin van de nacht die beroemde hoge f de wereld in spuwde, blies mijn moeder haar laatste adem uit.’’

Tatjana Almuli (30) is nog maar een tiener wanneer haar moeder na een ziekbed overlijdt. In de autofictieve roman die ze schreef, staat het thema uitgestelde rouw centraal. De eerste maanden na het overlijden van haar moeder wist Tatjana niet hoe ze het uiten kon. ,,Mijn zangstem leek die eerste maanden na haar dood de enige uitingsvorm van het verdriet te zijn dat ergens in mijn huisde maar dat op geen enkele andere manier echt voelbaar was, laat staan naar buiten kwam.’’ De tranen bleven in haar lijf, maar haar stem brak overal doorheen. 

,,Mijn zangstem leek die eerste maanden na haar dood de enige uitingsvorm van het verdriet te zijn dat ergens in mijn huisde maar dat op geen enkele andere manier echt voelbaar was, laat staan naar buiten kwam.’’

Tatjana wordt opgevangen door pleegouders, therapiesessies volgen. ,,Wanneer weet je eigenlijk of je echt rouwt? vraag ik aan Jolie tijdens een van onze wekelijkse therapiesessies. Ze glimlacht. Denk je dat je nu aan het rouwen bent? kaatst ze terug. Ik haal mijn schouders op.’’ Volgens haar therapeut is rouw niet te rationaliseren of in te kaderen. Niet alleen het verdriet om het verlies van haar moeder, maar ook om de zorg die ze als kind miste komt aan de orde tijdens de sessies. ,,Ik huil om ik het haar hoe vaak ze wegkeek als mijn vader het op mij gemunt had. Ik haat hoe ze in het najaar bleef plukken aan de te lange mouwen van haar grijsgroene trui als hij mijn naam woedend uitspuugde, haar blik naar de grond gericht. (…) Ik haat het ook hoe ze, toen mijn ouders een paar jaar later uit elkaar gingen, soms na haar werk ‘s avonds wegbleef. Ze had geen mobiele telefoon, ik wist niet waar ze was en kon haar niet bereiken, het maakte me angstig. Zo goed en zo kwaad als het kon maakte ik avondeten voor mijn broertje, zusje en mezelf zonder mijn zorgen met hen te delen – zij waren pas twee en vijf, ik was elf en ik voelde hoe ik sterk moest zijn voor ons alle drie.’’ Tatjana wenste soms dat haar moeder er niet meer was, zodat er mensen kwamen die zich wel ontfermden over haar. Wat ze niet wist, is dat ze zo gevormd was door haar afwezige ouders dat zorg ontvangen en liefdevol grenzen opgelegd krijgen nooit meer natuurlijk aan zou voelen. 

,,Rouw gaat verder dan de aanwezigheid van iemand missen, besef ik me hier opnieuw, het gaat vooral over de diepe eenzaamheid die zo ontreddert.”

Volgens haar tante was ze nu niet geweest waar ze was als ze haar moeder niet verloren had. ,,Maar zou ik dan niet hard hebben gewerkt als zij nog hadden geleefd? Waarom wordt zelfs het verliezen van een ouder gezien als iets wat rendement moet opleveren: meer kracht of doorzettingsvermogen?’’ Volgens Tatjana ziet haar familie rouwen als een wedstrijd; waarbij je best even verdrietig mag zijn, maar waarmee je wel iets moet doen en beter uit moet komen. ,,Rouw gaat verder dan de aanwezigheid van iemand missen, besef ik me hier opnieuw, het gaat vooral over de diepe eenzaamheid die zo ontreddert. En dat is niet concreet, het valt niet te definiëren als een stuk van je hart dat ontbreekt of een lege kamer, dat is te banaal.’’

Krachtig omschrijft Tatjana welke plaats het verlies van haar moeder heeft in haar leven. ,,Al is haar ademhaling al zo lang geleden gestopt, nog steeds bepaalt ze mijn leven, juist door er niet meer te zijn.’’ Dit boek omvat meer dan rouw; ook verstopte familiegeheimen, een eetstoornis als verdoving en boosheid komen naar voren. Het taalgebruik is niet altijd om over naar huis te schrijven, zonder het gebruik van vloeken was het verhaal nog krachtiger geweest.

Tatjana Almuli; Ik zal je nooit meer. Uitgeverij Nijgh & van Ditmar, 255 blz, € 21,50