VERHALEN UIT DE JEUGDGEVANGENIS

Meisjes- of vrouwencriminaliteit is volgens bijzonder hoogleraar penitentiair recht Sonja Meijer een onderbelicht onderwerp in het strafrecht. ‘Mannen komen nog altijd vaker in aanraking met politie en justitie, maar vrouwen zijn aan een opmars bezig.’

Margreet Sanders schreef een boek met verhalen uit de jeugdgevangenis, over gesprekken die ze gevoerd heeft als geestelijk verzorger. Het boek begint met Rosa, een negentienjarige vrouw ‘met de ziel van een duizendjarige. De ziel van een oude zigeunerin die de wereld, de tijden en de culturen gezien heeft en daar niet blijer van werd.’ Het gesprek is rauw. ”Weet je wat ik geleerd heb in de gevangenis? Als je iemand wil doden, moet je knoflook op het mes doen, dan gaat de wond niet dicht…’ Ik dank haar voor deze informatie waar ik geen fluit aan heb- zeg ik erbij- omdat ik nooit iemand zou willen neersteken en al helemaal niet doden. ‘Wil je mensen dood hebben?’ vraag ik. ‘Nee, maar soms moet je je verdedigen.’ ‘Ja’, hoor ik mezelf antwoorden zonder te weten wat ik daarmee zeg omdat ik de situatie niet ken.’

Vrouwen in de criminaliteit

Daarnaast laat ze experts aan het woord over specifieke thema’s. Ook het thema ‘vrouwen in de criminaliteit’ komt aan bod. In ons land zijn drie gevangenissen die speciaal voor vrouwen bedoeld zijn. In 2019 vormden vrouwen 17% van het totaal aantal verdachten, wat neerkomt op 9640 vrouwen. Wat maakt nu dat meisjes of vrouwen in de gevangenis belanden? Volgens Els Meijer is daar weinig onderzoek naar gedaan, omdat de meeste theorieën die criminologen bedacht hebben betrekking hebben tot mannen. ‘Uit onderzoek blijkt in ieder geval dat meisjes in de meeste gevallen worden verdacht van vermogensdelicten, zoals diefstal of inbraak, of geweldsdelicten, zoals mishandeling of bedreiging.’

Opvallend is dat vrouwen veel later in de criminaliteit belanden dan mannen, maar lijken ook langer te volharden in criminaliteit volgens Sonja. Mannen stoppen meestal met criminaliteit wanneer er zicht is op de drie w’s: wonen, werk en wederhelft. ‘Vrouwen lijken daarentegen veel langer door te gaan met het plegen van criminaliteit. Voor vrouwen is de laatst bekende veroordeling 41 jaar tegen 39 jaar voor mannen.’ Welke interventies helpend zijn om vrouwen op een andere weg te brengen, is nog onbekend.

Gouden regels

Er komt ook een docent in het voortgezet onderwijs aan het woord in dit boek. Haar naam is Jolanda van Osta. In haar werk heeft ze een paar ankerpunten, die ze soms moet herhalen tegen zichzelf of anderen. ‘Ik vertel ze ook tegen leerlingen, in wisselende bewoordingen, omdat het belangrijk is dat ze dit horen. Ze komen hierop neer:

• ieder kind wil gezien worden en ieder kind wil leren,
• en als een kind geteisterd wordt door allerlei problemen, dan is dat kind altijd meer dan zijn/haar probleem, altijd meer dan zijn/haar gedrag,
• en tenslotte: je kunt altijd opnieuw beginnen met elkaar.’

Voor God kom ik mijn cel uit. Verhalen uit een jeugdgevangenis. Geschreven door Margreet Sanders.