ELEISON: MEELEVEN MET EEN (TE) GROOT VERDRIET
‘Niets is zo gevaarlijk als een christen die gelooft dat God je leven zal veranderen,’ zo verzucht ik in het boek Eleison nadat mijn vrouw Femke en ik de ene na de andere vriendschap zagen beëindigen. Wij hadden onze vrienden zo hard nodig en zij wilden zo graag helpen. Waarom ging het dan toch zo mis?
Achteraf begrijpen we beter waar het mis ging. Er was zoveel verwarring, pijn en verdriet. Trauma’s uit een ver verleden spleten ons gezin doormidden en omstanders begrepen maar weinig waar we doorheen gingen. Want waar was die sterke Femke gebleven en waarom waren we toch zo boos naar haar familie? Femke kreeg de diagnose Post Traumatische Stress Stoornis en tegen de tijd dat ze werd opgenomen waren de meeste vriendschappen al beëindigd.
Het waren de vrienden die bleven die ons door deze moeilijke tijd heen sleepten. Voor Reveil schrijf ik de lessen op die wij leerden over vriendschap in moeilijke tijden. Over meeleven met een (te) groot verdriet.
Les 1) Je hoeft de ander niet te helpen
De vrienden die het meeste voor ons betekenden waren degenen die ons het minst probeerden te helpen. Begrijp me goed, natuurlijk was het fijn dat iemand op onze dochter paste toen Femke en ik voor de zoveelste keer naar therapie gingen. Of dat een vriendin Femke naar de opname reed, zodat ik bij onze dochter kon blijven. Maar het belangrijkste wat iemand voor ons kon doen, was door er voor ons te zijn. Door ruimte te hebben voor onze pijn, die – zeker op dat moment – te groot was om verlicht te kunnen worden.
Wees als de vrienden van Job (voordat ze begonnen te praten), die naast Job stonden in zijn pijn en zeven dagen lang zwegen toen ze zijn verdriet zagen.
Les 2) Realiseer je dat de pijn van de ander confronterend kan zijn
‘Niets is zo moeilijk als het gevoel van machteloosheid wanneer je iemand ziet lijden en die persoon niet kunt helpen.’ Zo schrijf ik in Eleison. Er waren vrienden die ons wilden helpen, maar dit niet konden en vervolgens boos werden. Er waren vrienden die geloofden dat God Femke beter zou maken en afhaakten toen ze de diagnose PTSS kreeg. En er waren vrienden die het niet eens probeerden en afstand namen omdat het te moeilijk was.
Het is goed om je te realiseren dat pijn van een ander gevaarlijk kan zijn, omdat het je confronteert met jouw eigen kwetsbaarheid en hulpeloosheid. Het is belangrijk om er voor de ander te zijn, maar ook om goed voor jezelf te zorgen; om te onderzoeken waar de pijn van de ander jou raakt en jijzelf kwetsbaar bent.
Les 3) Luisteren is het grootste geschenk wat je kunt geven
De afwijzing van vrienden en de gevolgen van het misbruik en de mishandeling waren zo desastreus dat we het eigenlijk niet konden dragen. Maar midden in die gitzwarte periode waren er vrienden die luisterden naar ons verhaal, zonder advies te geven of af te haken. Vrienden die hun best deden de ingewikkelde puzzel te ontwarren en waar wij iedere keer weer terecht konden met onze pijn, angst en verdriet.
Een luisterend oor is het grootste geschenk wat we je iemand met diep verdriet kunt geven. De kunst is om de ander zelf te laten praten en niet al te sturende vragen te stellen. Je kunt een laatste woord herhalen of vertellen wat je opvalt in het verhaal, waarmee je de ander helpt om zijn gedachten op een rijtje te krijgen. Probeer de ander zo goed mogelijk te begrijpen en vertel wat je raakt of wat jou verdriet doet. En als je het echt niet kunt laten, of als het zinvol is, kan je dan zelfs je mening geven.
Les 4) Wees trouw
Er waren mensen die op ons pad kwamen die intens luisterden naar ons verhaal. Mensen die geraakt waren en er op dat moment helemaal voor ons waren. Maar die daarna niet meer echt iets van zich lieten horen.
Bedenk goed of jij een luisterende vriend kan en wil zijn. En zo ja, wees dan ook trouw in de vriendschap. Zoek op gezette tijden contact en laat weten dat je aan de ander denkt: een appje, een belletje of een kaartje. Kort op bezoek, samen iets ondernemen of een avond op de bank. Wees de schouder waarop de ander uit kan huilen en doe als het mogelijk is ook zeker leuke dingen samen.
Les 5) Wees geen therapeut, maar informeer jezelf wel
Word nooit iemands therapeut. Je hebt iets te bieden wat zoveel meer waard is: vriendschap. Tegelijkertijd kan het geen kwaad je te verdiepen in het moeilijke proces wat de ander door maakt. Heeft iemand rouw? Gaat de ander gebukt onder de gevolgen van misbruik of mishandeling? Weet waar je het over hebt of vraag door als de ander bijvoorbeeld vertelt over de traumabehandeling of de fase van rouw die hij op dat moment doorloopt. Zo hebben wij vrienden die zelf niet misbruikt of mishandeld zijn, maar precies weten wat dissociëren, exposure of PTSS is. En dat maakt het praten een stuk makkelijker.
Ruimte voor pijn
Femke en ik wisten dat we niet de enigen waren die zich eenzaam voelden na een gebroken jeugd. En toch was het bijzonder om de afgelopen maanden reacties op Eleison te lezen en te horen. Er is zoveel verborgen pijn in onze samenleving en dat was ook de reden dat we het boek eindigden met een pleidooi voor ruimte voor pijn:
‘Dat is wat deze maatschappij mist,’ aldus Femke op de zomeravond
van onze vakantie naar Florence, ‘ruimte voor pijn, voor lijden. Dat dingen mis mogen zijn.’ Ik denk nog vaak aan haar woorden terug: er is leed dat niet kan verdwijnen, er zijn wonden die niet kunnen genezen en er is verdriet dat niet
getroost wil worden. Dit kan confronterend zijn, maar ook berustend en troostend, want ontmoet niet iedereen vroeg of laat de angst en wanhoop in zijn leven? Hebben we niet allemaal ontferming nodig?
Moge God ons zegenen met ruimte voor pijn.
Het boek Eleison van Coen de Hoog is te koop via (christelijke) boekhandels voor € 19,99. Heeft dit verhaal je geraakt en wil je graag je gedachten delen met Coen de Hoog? Dat kan via het e-mailadres: eleison@uitgeverijplateau.nl.
Ben je geraakt door wat Coen deelt of heb je hier zelf mee te maken (gehad) en zoek je hulp? Neem (anoniem) contact op met Veilig Thuis via www.veiligthuis.nl / 0800-2000 of Centrum Seksueel Geweld: www.centrumseksueelgeweld.nl / 0800-0188
